Ik mocht het afgelopen jaar een leergang begeleiden van 6 dagen voor HR businesspartners, HR adviseurs, L&O en andere HR-professionals over opgavegericht en wendbaar werken.

Deelnemers werken bij Ministerie van Infrastructuur & Waterstaat, RWS, Inspectie Leefomgeving en Transport en het KNMI.

Opgavegericht werken is een manier van denken, werken en organiseren die je ook kunt toepassen als je zelf niet in een opgaveteam zit.

Door steeds opnieuw te kijken naar hoe je vanuit jouw rol bij kunt dragen aan de opgave, door te blijven leren en experimenteren (wendbaar), door generatief te veranderen: op de eindpresentatie lieten de deelnemers zien hoe zij opgavegericht werken toepassen, en hoe de organisatie dit verder kan brengen.

Ik ben trots op hoe ze niet alleen kennis kwamen halen maar ook echt aan de slag zijn gegaan, zoals bleek uit de HR-waardeproposities die zij presenteerden: “Hoe kan HR bijdragen aan opgavegericht en wendbaar werken?”

En ook Bram Eigenhuis bedankt voor het starten van deze opleiding vanuit Changekitchen, Quint Dozel voor het inbrengen van verhalen uit de IenW praktijk,Annemieke Braakman-Raven voor het systemisch werk, Peter Hoogeveen voor zijn Business Aikido: hiermee konden we de leergang verrijken met het persoonlijk en relationeel leiderschap dat opgavegericht werken vraagt!

Wil je ook leren hoe je meer opgavegericht en wendbaar kunt werken? Ik heb in mijn repetoire nu een hele mooie leergang voor HR adviseurs (of andere ondersteunende disciplines). Stuur me een bericht als je meer wilt weten over de modules en de onderdelen!

Reacties deelnemers

Heel fijn en leerzaam traject geweest! Je hebt door goed naar ons te luisteren een heel passend programma aangeboden. Ik voelde me erg gehoord door jou. Dank! - Lynn

Bedankt voor een zeer leerzaam, interessant maar ook enorm leuk leertraject! - Ingrid

Dank Mark voor je creativiteit, je wendbaarheid 😀, je inspiratie en geduld. En jouw kennis en snelheid om voorbeelden, boeken etc te delen is ongeëvenaard! - Marlies

Ik vind je veranderkundig enorm sterk Mark Marijnissen. En nog belangrijker…, een heel fijn mens om mee samen te werken! Betrokken, snel, betrouwbaar, strak, wendbaar in het zoeken naar oplossingen en een warm hart. - Tineke

Mark heeft een mooie leergang verzorgd op het gebied van wendbaarheid en opgavegericht werken. Hij heeft vage en abstracte begrippen op een heldere manier verbonden aan casuïstiek uit onze dagelijkse praktijk. Hij zorgde met zijn uitgebreide kennis en methodieken dat ik elke lesdag met nieuwe inzichten de deur uitliep, inclusief ideeën om het geleerde  in mijn werkzaamheden toe te passen. Heel waardevol! - Heleen

Mark heeft HR en organisatie professionals professioneel begeleid in de leergang ‘begeleiden in wendbaarheid’ door een mooie combinatie aan te bieden van theoretische inhoud, goed passende en concrete werkvormen. Mark is wat dat betreft een wandelende bibliotheek als het gaat over wendbaarheid, transitie denken, opgavegericht werken en deelt uit zijn bibliotheek van alles: artikelen, filmpjes, tools, werkvormen en weet deze ook nog eens goed over te brengen op zijn doelgroep. - Gijs

Inhoud van de opleiding

Opgavegericht en wendbaar werken is een manier van denken, werken en organiseren:

Met daarnaast ook geweldloze communicatie, rollenspelen, opstellingen (Systemisch werk), business aikido om ervaringsgericht te leren.

Ineens viel het kwartje: Ik weet hoe je moet opgavegericht werken voor een leefbare aarde!

Toen ik een jaar geleden begon met FORLEA (FOR a Liveable EArth) wist ik het grondprobleem, de grondoorzaak en de oplossingsrichting.

In het kort:

• Het grondprobleem is dat we 6 van de 9 planetaire grenzen hebben overschreden; we zijn in ecologische overshoot.
• De grondoorzaak is een economie gebaseerd op eindeloze groei: we privatiseren de winsten en externaliseren de ecologische en sociale kosten.
• De oplossingsrichting? Niet méér consumeren (groene groei) of hopen op wonderen (techno-fixes) maar leren leven binnen de grenzen van de aarde. Herstel ecosystemen, schep veerkachtige gemeenschappen die behoeften kunnen vervullen zonder winstoogmerk, en stimuleer ecologisch bewustzijn.

Dat is helder - maar wat ga ik nu concreet doen?

Het antwoord lag achteraf zó voor de hand dat ik mij verbaas dat ik het niet eerder heb gezien.

Ik zat zo vreselijk te puzzelen: Hoe combineer ik organisatieontwikkeling en teambegeleiding voor opgaveteams die willen innoveren op maatschappelijke vraagstukken met mijn ambitie om van betekenis te zijn voor een leefbare aarde?

• Opgavetrekker voor een opgaveteam rondom duurzaamheid?
• Organisatieontwikkeling voor duurzame organisaties?
• Leiderschap training, maar dan ecologisch of regeneratief?

En toen opeens klikte het: Bioregionaal Participatief Actie Onderzoek!

• Bioregionaal betekent kijken met een ecologisch perspectief (bio-) en vanuit het landschap (-regionaal).
• Participatief betekent dat je in co-creatie met alle betrokkenen aan de slag gaat.
• Actie betekent richten op impact voor de ecologie en de maatschappij
• Onderzoek betekent een lerende, experimenterende aanpak die geschikt is voor complexe vraagstukken.

(Participatief) Actieonderzoek is een methode om maatschappelijke verandering teweeg te brengen door actie en onderzoek te combineren, het liefst mét de mensen (participatief).

Dit past goed bij andere methodieken die ik ken: Theory U is een vorm van actieonderzoek. Ook gaan ideeën uit Design Thinking, Lean Startup en Agile passen goedsamen met actieonderzoek: onderzoeken wat werkt door te luisteren naar de betrokken mensen, en dat iteratief en kort-cyclisch.

Het bioregionalisme is een stroming die mij veel houvast geeft in hoe je kunt zorgen voor een leefbare aarde.

Voeg dat samen en je krijgt: Bioregionaal Participatief Actie Onderzoek!

Wat ik dus doe: Een proces begeleiden waarmee je impact kunt maken op ecologische en maatschappelijke vraagstukken.

Opgavegericht werken voor een leefbare aarde, dus.

(En ik kan ook de mensen, teams en organsatie ontwikkelen zodat zij zélf dit proces goed kunnen beleiden)

Om te beginnen heb ik een minimaal raamwerk geschreven. De essentiële elementen voor Bioregionaal Participatief Actieonderzoek (zie foto). Maar daarover later meer!

“Het verschil tussen opgavegericht werken en gebiedsgericht werken is echt essentieel. Het opgavegericht werken, daarvan denken wij soms dat we wel 100% van onze resultaten kunnen bereiken door het te plannen. En er is een formule, een formule van Geert Teisman, en die vertelt dat slechts 30% op die manier te bereiken is. 40% komt door het organische werken - het netwerken met elkaar - en 30% zijn gewoon toevalligheden. Dat is onvoorstelbaar. Maar heel veel van wat ik hier in waterpoort heb ervaren, kan ik hier in duiden. Precies die 30%. Het is niet uit te tekenen. Je weet soms echt niet waar je naar toe gaat, maar je weet wel - je voelt van binnen: dit is goed. Wij zijn het goede pad aan het bewandelen. Wij zijn samen. Wij zorgen voor elkaar en wij zorgen voor dit gebied.”

Thijs laat hierin veel inzichten en competenties zijn die essentieel zijn bij werken aan complexe maatschappelijke opgaven. Ik som er een aantal op:

1. Het inzicht dat niet al het werk planbaar is: slechts 30% is planbaar! Werk dat niet planbaar is, ontdek je toevallig (30%) en door organisch te netwerken met elkaar (40%).
2. “Dat is onvoorstelbaar”. Veel mensen zijn absoluut niet gewend om hier écht rekening mee te houden. Als er iets onplanbaar is, dan is dat een risico dat moet worden weggemanaged.
3. Ook al is het eng, je hóeft niet precies te weten waar je naar toe gaat. Een heldere richting is voldoende. Je hoeft enkel op het goede pad te zitten.
4. Dit is niet iets wat je weet, maar iets wat je voelt, diep van binnen. We benutten daarmee een ander soort intelligentie dan ons verstand.
5. “Wij zorgen voor elkaar en voor dit gebied”: Dit wordt van binnen gedreven door een droom, een hartewens. Dat is de vonk die dit mogelijk maakt, en niet ‘wat moet’ van de wettelijke kaders.

Wat mij betreft laat Thijs hiermee prachtig zien hoe je kunt werken aan complexe maatschappelijke opgaven, hoe dat eruit ziet, en wat dat van je vraagt. Chapeau!

PS. Er zijn verschillende smaken in opgavegericht werken. Bij mij is Opgavegericht werken niet 100% planbaar; het is geen programmamanagement. Ik baseer Opgavegericht werken juist op twee pilaren (1) complexiteitswetenschap en (2) vanuit de opgave denken. Bij gebiedsgericht werken laat je het gebied het organiserende principe zijn waarbij mensen en opgaven bij elkaar kunnen komen.

Voor de Design School for Regenerating Earth heb een sessie over How to organize your bioregion meegetekend.

We’re seeing a polycrisis of climate change, biodiversity loss, loss of fertile soil, pollution, increased inequality, depression, loneliness, burnout, misinformation, etc.

The root problem is ecological overshoot: We have crossed 6 out of 9 planetary boundaries; every year we consume 1.7x more than earth can provide.

The root cause is an an economic system based on profit-maximization and endless growth. An economy that externalises the cost to others, elsewhere and in the future. An economy that promotes expansion, extraction and short-team gains that concentrate wealth.

Did you know that the 10% richest people in the world own 50% of the wealth? And that the 10% richest people are responsible for 50% of the greenhousegas emissions? And we, people living in western countries, are the wealthy ones. To make matters worse: those who are least responsible, suffer the conseqences both faster and more extreme. This is why climate justice is essential.

Given the root problem of ecological overshot and root cause of endless economic growth, there are three main strategies that are worth doing for a liveable earth:

1. Restore ecosystems: from the bioregional to the local scale; actions that heal our landscape and help life on earth are worth taking.
2. Reduce inequality: build resilient prosocial communities, decommodify (to minimize participating in a harmful economy) and build the commons (to share resources).
3. Increase ecological awareness: Move from antroprocentric to an ecocentric worldview; take the journey from ignorance & denial, climate depression, collapse awareness, collapse acceptance and move into a post-doom, active hope, engaged action based on reality.

These three stategies are found in bioregioning; it’s a call to come home to our landscape; to our local ecology and local culture, and to learn to live within the carrying capacity of our bioregion. Bioregioning means taking the bioregion as primary organizing principle for governance, economy, community, living together and reconnecting to the landscapes we live in.

r3.0 launched a new knowledge commons, the Seed series, with a first volume that dives into the essential topics that underly the central thesis of Forlea. A recommended read if you want to get a deeper understanding of the predicament we’re in.

Read it here: Website & Direct Download

Ik ben een generalist in ontwikkelen - dit doe ik op verschillende manieren:

1) Organisatieontwikkeling voor complexe vraagstukken

Ik help leiders en organisaties om meer impact te maken op complexe maatschappelijke vraagstukken. Ik zorg dat mensen slimmer denken, werken en organiseren. Ik geef training en begeleid trajecten in Opgavegericht Werken, Obeya, Agile en leiderschapsontwikkeling. Zo bouw ik aan een lerende organisatie die continu verbetert en wendbaar is. Ik werk meestal op organisatie-niveau met een directie, maar begeleid soms ook individuele teams of afdelingen.

Lees meer op Cirkel & Streep

2) Bioregionalisme voor een leefbare aarde

Ik zet mij in voor het herstel van ecosystemen en biodiversiteit, het verminderen van ongelijkheid en het vergroten van ecologisch bewustzijn. Hiervoor promoot ik het bioregionalisme: een manier van denken en organiseren waarbij de lokale ecologie als fundament pakt om een duurzame manier van leven te vinden. Ik werk als aanjager, wever en verbinder voor de Rivieren van de Noordzee bioregio vanuit de Design School for Regenerating Earth.

Lees meer op FORLEA.

3) Ontwikkelen van compassie

Ik vergroot zelf-compassie, emotionele intelligentie en conflictvaardigheid. Daarmee krijg je betere relaties met anderen… en met jezelf! Die doe ik in workshops en coaching, waarbij ik met name IFS (Internal Family Systems), Geweldloze Communicatie en mindfulness gebruik.

Lees meer op Leven in Compassie.

4) Zakelijk tekenen

Ik teken praatplaten, of teken live mee met jouw vergadering. Zo maak ik complexe zaken inzichtelijk en zorg ik dat jij een goed gesprek kan voeren over wat belangrijk is.

Lees meer op Made by Mark.

De essentie van wat ik doe

De essentie van wat ik doe is het ontwikkelen: Ik begeleid ontwikkeling van mensen, teams, organisaties, (eco)systemen, wijsheid, compassie en bioregionalisme. Vroeger ontwikkelde ik ook (software) producten.

Mijn krachten zijn empathie, oordeelloosheid, scherpe observatie en analytisch vermogen. Ik kan ingewikkelde zaken overzichtelijk maken, mede dankzij het zakelijk tekenen. Mijn stijl is sterk progressiegericht en compassievol.

Anderen over mij:

Bijzonder hoe je zowel de mensgerichte als de analytisch kant combineert in één mens.

Mijn werkervaring

Ik heb de afgelopen jaren verschillende grote verandertrajecten begeleid die 1-2 jaar duren. Dit waren organisatiebrede implementaties van opgavegericht werken en agile transformaties. Daarnaast verschillende opleidingen ontworpen en gegeven over leiderschap en opgavegericht werken. Ten slotte heb ik ook verschillende teams begeleid op zowel bovenstroom (b.v. Agile Portfolio Management) als onderstroom (b.v. van eilandjes naar samenwerken).

Dat doe in de rol van Organisatieadviseur, Veranderkundige, Trainer, Facilitator, Coach. In mijn opdrachten ben ik soms programmamanager die een portfolio van projecten aanstuurt, of een projectleider die een team aanstuurt.

Anderen over mij:

Je bent echt een lopende wikipedia.

Lees over mijn werkervaring, certificaten en CV op LinkedIn .

Meer lezen?

• Implementatie Opgavegericht werken bij een Gemeente, waar ik mijn aanpak voor een organisatiebrede implementatie van opgavegericht werken uitleg.
• The Art of Obeya Hosting, een artikel en video over hoe je sessies in een Obeya kunt begeleiden, gegeven als spreker op de internationale conferentie van de Obeya Association.
• De beste oplossingen ontwerp je niet, die ontdek je samen, een case-study van een Agile transformatie uit 2021 waarin ik illustreer hoe de transformatie zélf om wendbaarheid vraagt.
• Empathisch luisteren naar iemand die dood wil over de kracht van empathisch luisteren als alternatief voor iemand willen coachen, veroordelen of fixen.
• Mijn reis in klimaatdepressie en ecologisch bewustzijn.

Live tekening van een online sessie van de Design School for Regenerating Earth, over het organiseren van “Design Immersions”.

Live tekening van de online sessie over “Context-Based Assessment of Bioregional Carrying Capacities”. Meer informatie vind je op r3.0

This is my reply:

It’s a combination from what I am good at (change agent) with what the world needs (a liveable earth).

Underneath ‘for a liveable earth’ are a few key beliefs and ideas, which I can briefly outline as follows:

1. The root problem isn’t climate change or carbon (CO2) - it is ecological overshoot: we have crossed 6 out of 9 planetary boundaries. Ecological overshoot deserves some explanation: when a species consumes more resources than its environment can generate, the resources will run out and this will cause the population to collapse, as it cannot sustain itself any longer. This means that humans, too, will face a collapse.
2. The root cause is capitalism; profit maximization is made possible by externalizing harm to others elsewhere (by expansion and extraction) or to the future (by drawing down resources that cannot be used in the future).

Therefore, solutions within a profit-maximizing system might reduce harm or alleviate suffering, but will not contribute to the systemic shift that needs to happen. By the way: The system will not shift - it will break down, while other new systems emerge.

I have come to the conclusion that there are few good things to do:
3) Restore ecosysems (e.g. reduce pollution, increase health, resilience and biodiversity of landscapes, etc).
4) Reduce inequality (e.g. counteract the capatalistic machine).
5) Increase eco-centric thinking and ecological awareness.

Currently, I am advocating bioregionalism by co-facilitating my bioregion: the “Rivers of the North Sea” (e.g. North-West Europe) in the Design School for Regenerating Earth. They just started a learning journey, and if interested you can still join!

Also, I lead change initiatieves that help governments and muncipalities to work in a way that prioritizes making impact on the issues (“opgaven”) our society is facing. This requires new ways of thinking, working and organizing that build on (a) navigation complexity and (b) a radical shift in perspective from inside-out to outside-in.

In my toolbox are various methods that build empathy and navigate complexity, like participatory action research, theory u, agile, scrum, design thinking, art of hosting, etc. Of course, the change initiative itself isn’t a blueprint, but a participatory proces in which we practice being a learning organization, responding to change, doing what is needed to make an impact on what matters most.

Co-create this map on the Design School for Regenerating Earth. More information here.

must read

Say what now? Bioregions? Rivers of the North Sea? Regenerating Earth? A School?

Let me explain.

Bioregions: Imagine if you define countries not by the geopolitical boundaries of nation states, but by the ecological and cultural features. Then I would not live in the Netherlands, but in the watershed of the Rhine, near the Waal. The people living here used to be fruit growers, and they lived with the eb and flow of the river. The river gave fertile ground for growing apples and pears, but it also took ground when it flooded.

Acknowledging both the ecological features as well as the cultural history of the place I live allows me to reconnect to the land I live on. As we have currently crossed 6 out of 9 planetary boundaries, we must learn how to live within planatary boundaries and regenerate the earth.

However, the scale of the entire earth is paralyzing and crippling. At what scale do we, humans, need to learn to live within planatery boundaries? At the bioregional scale! If we learn to live on a bioregional scale, and live within the bioregional boundaries, then our local efforts (e.g. permaculture garden, regenerative farm) scale up to a cohesive society; a ‘country’ based on ecological and cultural features! And just like nation-states have provinces, muncipalities and properties, so we can have multiple scales within a bioregion.

Rivers of the North Sea is a bioregion defined, more of less, by the watersheds of rivers that drain into the North Sea. Rivers like the Schelde, Rhine, Elbe, Meuse, Ems, Thames and more. It is a different way of looking at North-West Europe. Connected to those rivers are ecosystems, languages, countries and much more. Like those fruit growers in my town.

The Design School for Regenerating Earth is a community and school led by Joe Brewer andPenny L. Heiple. It is an amazing community and school for a number of reasons.

First, they acknowledge the severity of our predicament; we are in an ecological overshoot and collapse situation. This means no techno-fixes, green growth or greenwashing here.

Second, this community is not doom-and-gloom but positive and empowering: by practicing a bioregionaling, we practice a response to our predicament that serves all life on earth. We make the best of a bad situation.

Third, the school covers both the inner work (e.g. dealing with climate anxiety) as well as the outer work, and they prioritize on-the-ground action over on-the-internet talking.

Fourth, the Design School dreams BIG; they offer a vision for the entire earth, and connect this to a local effort. I personally have struggled with local effort (what is the point) as well as planetary thinking (too big, abstract, unactionable). The Design School finds a way to connect those.

Opgavegericht, of anders gericht? Voor opgavegericht werken heb ik een kompas getekend om verschillende perspectieven op een resultaat te visualiseren. Lees het artikel hier.

Er is ook een dobbelsteen die je kunt printen en vouwen.

Herken je dat? Als je de wereld bekijkt met een ander uitgangspunt, kun je vanzelfsprekendheden in twijfel trekken. Dat wat iedereen logisch vind, klinkt gek in je oren. Ben jij dan gek of is de wereld gek? Als je niet oppast ga je ook nog aan jezelf twijfelen.

Bijvoorbeeld:

• Vanwaar die obsessie met CO2? Hoe zit dat dan met biodiversiteit, landgebruik, waterkwaliteit, luchtvervuiling, stikstofproblemen, mestoverschot?
• Vanwaar het reduceren tot problemen zoals biodiversiteit, landgebruik, waterkwaliteit en meer? Het gaat toch om het herstellen van ecosystemen die we leeg geplunderd hebben zodat de aarde weer gezond wordt en ons van voedsel, grondstoffen en veiligheid kan voorzien?
• Hoezo netto nul? Dat is alsof je iemand in zijn gezicht spuugt en het daarna met een doekje schoonmaakt zodat je ‘netto’ geen impact maakt.
• Groene groei? Als iedereen leeft zoals in Nederland, hebben we 4 keer de aarde nodig. En dan nog verder groeien?
• Een mooi net grasveldje? Ik zie het tegenhouden van ecologische successie met veel arbeid (en soms ook bestrijdingsmiddelen) waardoor insecten en planten geen kans krijgen om te leven.
• Een fijn bosje bloemen? Ik zie stervende planten vol met gif waarvan een bloemist in Frankrijk laatst gelijk kreeg: dat de leukemie waaraan zij haar dochter verloor inderdaad kwam doordat ze teveel bloemengif kreeg via haar werk.

En zo kan ik we even verder gaan. Het probleem gaat nog verder, van veel ons werken binnen een kader dat beschouwd wordt als gegeven. Hierdoor denkt niemand na over de fundamentele uitgangspunten. Daardoor verzinnen we oplossingen die het probleem erger maken.

In denk dat het waardevol is om een ecologisch wereldbeeld te leren, omdat je hiermee tot wezenlijk andere oplossingen komt. Ook ontmantel je hiermee het denken van uit extractie, expansie, kapitalisme, reductionisme en individualisme dat diepgeworteld ons steeds verder en opnieuw in de problemen brengt.

Dat begint met je kaders niet voor lief te nemen. Dat begint met het bevragen van wat jij ziet als gegeven. Alleen door dit te bevragen wordt een ecologisch wereldbeeld méér dan een leuke filosofie, maar kun je het ook werkelijk toe gaan passen in het werk.

Daar nemen we vaak de tijd niet voor. Of we weten niet hoe het moet. Of de waan van de dag houdt ons bezig. Of het systeem biedt ons geen ruimte om buiten het narratief en kaders te gaan die gesteld zijn. Lastig werk dus!

Ik geloof overigens dat je voor een ecologisch wereldbeeld geen ecoloog hoeft te zijn. Het gaat namelijk niet om de feitelijke kennis over ecosystemen, maar over begrijpen, ervaren en voelen hoe ecologie werkt. Het herkennen van uitgangspunten en patronen. Van individualisme naar verwevenheid. Van reductionisme naar complexiteit. Van ontworpen naar emergentie. Van extractie naar regeneratie. En zo voort.

Dit denken kun je oefenen met het opgavegericht werken kompas:

Opgavegericht, of anders gericht?

Het kompas heeft zes verschillende richtingen. Elke richting is een ander perspectief op dezelfde situatie.

1. Expert-gericht: Wat werkt? Je gebruikt vakkennis om een oplossing te formuleren. Dit zorgt ervoor dat het werkt.
2. Proces-gericht: Wat zijn de stappen? Het eindresultaat en weg daarnaartoe zijn misschien nog niet helder, maar je kunt wel de juiste stappen volgen. Dit zorgt voor grip.
3. Progressie-gericht: Wat is de volgende stap? Dit zorgt dat je actie onderneemt en in beweging komt. De grootste reis begint met de eerste stap!
4. Wet en/of bestuurder gericht: Wat moet? Dit biedt kaders en zorgt voor legitimatie van jouw handelen.
5. Inwonergericht: Wat is gewild? Dit zorgt voor participatie en draagvlak.
6. Opgavegericht: Wat is nodig? Dit zorgt voor het algemene belang.

Nu is het niet zo dat opgavegericht denken goed is, en de andere perspectieven slecht. Dat zou zwart/wit denken zijn, en wij pleiten voor cirkel én streep: Alle perspectieven zijn nuttig, maar bij opgavegericht werken maken we de maatschappelijke opgave leidend, en daarmee het algemeen belang.

Wist je dat ook in de nieuwe ambtseed het algemene belang (wat is nodig?) boven de wetten, recht en gedragsregels staat? (wat moet?)

Oefening: Definieer een opgavegericht resultaat

Zo gebruik je het kompas om een opgavegericht resultaat te formuleren:

1. Waar werk je momenteel aan? Schrijf op naar welk resultaat je toe werkt op dit moment.
2. Kijk naar het kompas: vanuit welke windrichting heb jij dit resultaat geformuleerd? Dit is dus je ‘natuurlijke’ manier van denken.
3. Hoe zou je het resultaat formuleren vanuit de inwoner?
4. Hoe zou je het resultaat formuleren vanuit de maatschappelijke opgave?
5. Als je het gesprek vanuit maatschappelijke opgave formuleert, zie je dan andere mogelijkheden, kansen en risico’s?

De uitdagingen van een opgaveteam

Opgavegericht werken in een opgaveteam kent verschillende uitdagingen:

1. Randvoorwaarden niet op orde: De organisatie is niet ingericht om in multidisciplinaire teams te werken, waardoor teamleden weinig tijd beschikbaar krijgen. Of het budget is versnipperd en ontoegankelijk.
2. Politiek verwacht voorspelbaar resultaat: De politieke context vereist dat je vóóraf een duidelijk eindresultaat definieert, alsmede een gedegen plan om daar te komen. Kenmerkend aan maatschappelijke opgaven is echter dat het eindresultaat en de weg daarnaartoe vooraf nog niet altijd bekend zijn.
3. Silo’s in het team: Multidisciplinair samenwerken levert onbegrip op, omdat verschillen tussen teams en afdelingen nu in één team zichtbaar worden. Het kost tijd om tot gedeeld begrip en samenwerking te komen.
4. Teambelang boven eigen belang: Het is onwennig om in een team te werken aan een gezamenlijk doel - de meeste medewerkers zijn gewend om in een werkgroep deel te nemen om te zorgen dat ze hun eigen doel kunnen halen.
5. Confrontatie met het onbekende: Het is eng om aan de slag te gaan als nog veel onzeker en onbekend is. Het vraagt moed om naast presteren ook écht de nadruk te leggen op leren.
6. Participatie is ingewikkeld: Het werkelijk betrekken van inwoners en organisaties die met de opgave te maken hebben is nieuw.
7. Imperfectie vraagt lef: Het regelmatig laten zien wat je presteert en leert, ook als iets nog niet helemaal ‘af’ is, is spannend en vraagt lef. Het schept wel betrokkenheid, draagvlak en grip!
8. Ontbrekende instrumenten en tools: Het ontbreekt aan instrumenten en tools om anders te werken dan gebruikelijk; hierdoor verval je snel in oude gewoontes waarbij niet de maatschappelijke opgave centraal staat, maar het vakmanschap of de politieke waan van de dag. Zie het opgavegericht werken kompas.

De krachten van een succesvol opgaveteam

Een succesvol opgaveteam is in staat om impact te maken bij een maatschappelijke opgave. Dat ziet er misschien anders uit dan verwacht: In tegenstelling tot voorspelbaar werk kun je niet zomaar verwachten dat het opgaveteam een plan maakt en dat succesvol uitvoert. Een opgaveteam is voortdurend aan het leren én presteren. Daarbij zet het regelmatig stapjes in de goede richting die waardevolle tussenresultaten opleveren. Op basis van deze tussenresultaten kun je steeds bijsturen.

Ondertussen heeft het opgaveteam teamleden met voldoende tijd die steeds meer op elkaar ingespeeld raken. De teamleden zijn niet aanwezig voor hun eigen doelen, maar om samen een bijdrage te leven aan de opgave. Ze leveren hun bijdrage niet enkel als specialist op één vakgebied, maar ook als generalist die doet waar de opgave om vraagt.

Een opgaveteam heeft een sterke opgavetrekker - iemand met zowel een heldere visie over wat de opgave vraagt als het verbindend vermogen om binnen en buiten de organisatie mensen betrekken bij de opgave. Ook is er een sterke opgavecoach: iemand die teamleden én betrokennen buiten het team voortdurend uitdaagt om écht die maatschappelijke opgave centraal te stellen. Iemand die belemmerende systeemregels aan de kaak stelt en daar een weg in vindt.

Het is niet makkelijk om een sterk opgaveteam neer te zetten, maar met lef, enthousiasme en doorzettingsvermogen kun je écht meer impact maken, meer grip krijgen en het verschil gaan maken.

Onze aanpak

Door middel van training, facilitatie en coaching helpen we opgaveteams om meer impact te maken. Dat doen we als volgt:

1. De randvoorwaarden op orde: voldoende tijd, budget én een plek om samen te werken.
2. Meelopen en diagnose: Welke uitdagingen spelen hier?
3. Advies: Plan van aanpak om het opgaveteam te helpen impact te maken.
4. Interventies op de bovenstroom: Het trainen, faciliteren en coachen op een opgavegerichte werkwijze.
5. Interventies op de onderstroom: Het uitdagen, spiegelen en verbinden om een écht team te worden dat multidisciplinair aan de opgave werkt.
6. Organisatieontwikkeling: De kans is groot dat het opgaveteam belemmeringen tegenkomt die op organisatie-niveau moeten worden opgelost. Wij maken van deze belemmeringen concrete verbetervoorstellen die we agenderen bij het MT en vervolgens kunnen begeleiden.
7. Periodieke evaluatie: Hoe ontwikkelt het team zich? Werken de interventies? Waar staat het team nu? Wat is de volgende beste stap?

Aan de slag!

Neem contact op voor een intake-gesprek. Hierin onderzoeken we welke uitdagingen en welke krachten er aanwezig zijn. Vanuit deze eerste indruk schetsen alvast een grove oplossingsrichting. Als jullie enthousiast zijn, gaan we aan de slag!

Herken je deze situatie?

Jullie werken al een tijdje opgavegericht. Er zijn opgaven gedefinieerd en opgavemanagers aangesteld om met deze opgaven aan de slag te gaan. Ondanks deze stappen merk je dat opgavegericht werken nog niet echt van de grond komt.

Dit komt omdat opgavegericht werken méér vraagt dan opgaven en opgavamanagers. Het is een manier van denken, werken en organiseren en dit vereist:

• Het verscherpen van de opgaven zodanig dat een opgaveteam ermee aan de slag kan. Hiervoor moet je grote opgave zoals ‘duurzaamheid’ opknippen in bijvoorbeeld energietransitie, verduurzamen gebouwde omgeving, aardgasvrij, circulaire economie, klimaatbestendigheid en meer. Daarbij is het belangrijk dat je de samenhang niet verliest.
• Het inrichten van een opgavereis: dit zijn de stappen die een opgave door de organisatie maakt - van het definiëren van de opdracht tot uitvoeren, sturen en stopzetten van een opgave.
• Het vormen van multidisciplinaire opgaveteams met voldoende tijd en budget.
• Het aanleren van een werkwijze die geschikt is voor de complexiteit, veranderlijkheid, veelzijdigheid en ambiguiteit die kenmerkend is voor maatschappelijke opgaven.
• Het oefenen met opgavegericht denken, wat zodanig anders is dan de gebruikelijke logica, dat het vaak spannend is en onwennig voelt.
• Het opdrachtgeverschap op orde: Het formuleren van opdrachten, de opdrachtgever en opdrachtnemer rol, en het vrijmaken van een team.

Wat levert het op?

We hebben dit traject verschillende keren doorlopen en het levert doorgaans de volgende resultaten op:

• De opgaven zijn scherper gedefinieerd.
• De opgavereis is ingericht: je weet hoe je nieuwe opgaven ontdekt, deze koppelt aan een team, hierop stuurt en de opgave ook weer afsluit.
• Er zijn opgaveteams…
  • …met heldere rollen
  • …met een multidisciplinair team
  • …met een concrete werkwijze om impact te maken
• Mensen zijn opgeleid in opgavegericht werken.
• Wendbaarheid en lerend vermogen zijn verbeterd.

En doordat je nu concrete manieren hebt om opgavegericht te denken, werken en organiseren, bereik je het volgende:

• Je maakt meer impact op maatschappelijke opgaven.
• Je betrekt inwoners en andere partners er beter bij.
• Je hebt meer grip, terwijl de opgaven veranderlijk, complex en veelzijdig zijn.
• Je hebt meer focus omdat je werkt met opgave-portfolio’s en opgaveteams.
• Je verbetert integrale samenwerking over silo’s heen door multidisciplinaire teams.
• Je blijft als gemeente doen wat nodig is om de opgave te helpen door voortdurend te blijven leren en aanpassen.

Onze insteek: Organisatie-breed en opgave-diep

De aanpak die wij bij Cirkel & Streep hanteren is het T-model: We werken zowel organisatie-breed als opgave-diep. We willen zo snel mogelijk een multidisciplinair opgaveteam dat aan de slag gaat om een echte impact te maken.

Om dit voor elkaar te krijgen kom je vaak direct al de eerste hindernissen tegen: Wat is een opgave? Hoe vorm je een team? Dus gaan we organisatiebreed aan de slag om dit goed in te richten. De ervaringen van het opgaveteam leveren zo richting en lessen voor organisatiebrede ontwikkeling. Zo werkt het organisatiebreed inrichten hand in hand met impact maken met een opgaveteam.

Hoe ziet een traject er ongeveer uit?

Je kunt ongeveer de volgende tijdlijn verwachten:

Elke organisatie is uniek

Het totale traject duurt vaak 12-18 maanden en is natuurlijk afhankelijk van de specifieke hulpvraag en mate van volwassenheid die de organisatie heeft. Zie het bovenstaande niet als blauwdruk, maar als een rugzak met interventies die we op maat maken. Wij bieden enerzijds de inhoudelijke expertise over het opgavegericht werken, anderzijds bouwen we aan een lerende organisatie. En dat doen we samen als partners. Want net zoals de maatschappelijke opgaven zelf vraagt het opgavegericht werken om samenwerking en voortdurend blijven leren en verbeteren.

Aan de slag met het Opgavegericht werken Canvas!

Om het overzichtelijk te maken hebben we de elementen hebben we ondergebracht in een canvas. Met dit canvas kun je in één oogopslag helder maken wat de stand van zaken is betreft opgavegericht werken en wat de vervolgstappen zijn.

Het Opgavegericht werken Canvas bij één van onze klanten

Wil je hiermee aan de slag? Neem contact met ons op en dan onderzoeken we jouw situatie op een (digitaal) canvas.

Waar wacht je nog op?

Lees over onze expertise of laten we vrijblijvend koffie drinken, dan laten we onze expertise zien en beantwoorden we jouw vragen.

We hebben een kennisbank met 100+ bladzijdes aan ideeën, voorbeelden, instrumenten en oefeningen, een opleidingengids met 7+ opleidingen en goede referenties van tevreden klanten.

Omdat de maatschappij erom vraagt:

1. De wereld staat in de fik: Van stikstofcrisis, genocide, oorlog, klimaatverandering, polarisatie: Er zijn flinke maatschappelijke opgaven waarbij de reguliere manier van werken niet meer volstaat.
2. Een zonnige toekomst: Als we géén dakloosheid in 2030 meer willen, of een sociale basis voor iedereen, of een gezonde natuur, dan zullen we integraal over organisatiegrenzen heen moeten samenwerken en daarbij de opgave centraal stellen.
3. Complexiteit: Er is een hoge mate van complexiteit, veranderlijkheid, veelzijdigheid, onzekerheid en ambiguiteit en dit vraag te een aanpak die niet is gebaseerd om controle, beheersing en plannen, maar een aanpak die overweg kan met onzekerheid door voortdurend te leren.

Omdat de organisatie erom vraagt:

1. Systeemwereld: We denken nog teveel vanuit systemen en procedures - zie bijvoorbeeld de toeslagen affaire. Nederland is een regelland. Door onze bureaucreatie verliezen we het oorspronkelijke doel uit het oog.
2. Silo’s: Ons werk is versnipperd in verschillende silo’s, terwijl we integraal moeten samenwerken aan de maatschappelijke opgaven.
3. Focus & Grip: We willen meer focus en grip; en dat met tradiotionele manieren vaak lastig als de opgaven zo onvoorspelbaar en veelzijdig zijn.
4. Concurrentie om mensen: Expertise is schaars en er is concurrentie om mensen en middelen: door te werken in opgaveteams scheppen we voldoende focus om het lastige werk te kunnen doen.
5. Waan van de dag: Werk is versnipperd en er gebeurt zoveel tegelijk dat je door het bomen het bos niet meer ziet. Door de opgave en niet het programma of project centraal te stellen ga je weer terug naar de bedoeling.

Benieuwd hoe wij kunnen helpen? Bekijk onze diensten.

Dit zijn de drie pijlers:

1. Herstel ecosystemen
2. Samenredzaamheid
3. Ecobewustzijn

Herstel ecosystemen

1. Zorgt het voor meer leven op aarde?
2. Is het een goed idee als iedereen het zou doen? Met andere woorden: is het echte duurzaamheid?

Echte duurzaamheid betekent:

• Neem niet meer dan je krijgt
• Maak het niet kapot - of herstel meer vóórdat je iets kapot maakt: geen landschapsdegradatie of uitbuiten van mensen.
• Dump niet meer afval dan de aarde kan verwerken

Zodat je ecologische overshoot vermindert en binnen planetaire grenzen blijft.

Samenredzaamheid

1. Vermindert het ongelijkheid? (Robin Hood principe: steel van de rijken, geef aan de armen)
2. Vervult het levensbehoeften zonder winstoogmerk? (b.v. door decommodificatie, de commons)
3. Zorgt het voor een meer veerkrachtige gemeenschap?

Ecobewustzijn

1. Ecocentrisch? Denken we vanuit planetaire grenzen in plaats vanuit menselijke wensen?
2. Eerlijk verhaal? Erkent het de ernst van de situatie, in plaats van valse hoop? (Hopium)
3. Compassievol door doem? Helpt het mensen niet naar doem als eindpunt, maar door doem als tussenstap voor acceptatie en actie?

Dus geen: techno-optimisme, groene groei, incrementalisme of eco-modernisme.

Daarbij erkennen we de complexiteit, veranderlijkheid, onzekerheid en veelzijdigheid van de maatschappelijke opgaven.

Maatschappelijke opgaven zijn bijvoorbeeld aardgasvrij, energietransitie, klimaatbestendig, versterken sociale basis, dakloosheid, kansenongelijkheid, enzovoort.

We lichten nu het denken, werken en organiseren toe.

Opgavegericht denken

Bij opgavegericht denken maak denk je steeds vanuit de opgave: wat heeft de maatschappij nodig? Wat wil de inwoner? Dit vraagt perspectief wisselen, nieuwsgierigheid en inlevingsvermogen. Dit staat soms haaks op wat moet van het bestuur, wat werkt volgens de expert, wat de stappen zijn van het proces.

Het opgavegericht werken kompas.

Daarnaast betekent opgavegericht denken dat je kunt omgaan met complexiteit. Maatschappelijke opgaven zijn immers onvoorspelbaar. Je werkt met meerdere belanghebbenden, domeinen en niveau’s. In deze dynamiek is veel veranderlijk, onzeker en ambigu. Het eindresultaat en de weg ernaartoe zijn niet duidelijk en je kunt dus ook geen plan maken dat betrouwbaar is. Zo verlies je grip! Dat vraagt om een andere manier van werken…

Opgavegericht werken

Een goede strategie om overweg te kunnen met de complexiteit van opgaven is de volgende:

Neem steeds de volgende beste stap (1)
in de goede richting (2)
om met vast regelmaat (3)
tussenresultaat te leveren (4) óf
het grootste risico te verminderen (5) ,
en vraag hierop feedback (6)
van mensen uit de opgave (7)
zodat je blijft leren wat werkt (8).

Deze strategie wordt door een multidisciplinair opgaveteam gehanteerd. Dit opgaveteam is op de volgende manieren anders dan gebruikelijk:

• Je werkt over team-, afdeling en soms ook organisatiegrenzen heen. Dit vraagt om integraal samenwerken, voorbij je eigen expertise, en voor één gezamenlijk doel.
• Voortdurend blijven leren is absoluut noodzakelijk en een hele prestatie op zich.
• Je gaat onderzoeken, ontwerpen en ontwikkelen; en niet enkel schrijven, beleid maken en uitvoeren.
• In een complexe omgeving is het makkelijk om resultaat uit te stellen en te blijven onderzoeken, analyseren en plannen. Door in een vast ritme steeds iets te presteren of te leren, dwing je jezelf om voortgang te blijven maken. Bovendien zorgt regelmatig bijsturen voor meer grip bij onzekerheid.

Opgavegericht organiseren

Een opgaveteam vraagt ook om een andere organisatie. Zonder een organisatie die is ingericht op opgavegericht werken, loopt het opgaveteam tegen belemmeringen of onbegrip aan. Dit komt omdat organisaties zijn ingericht op voorspelbaar werk. Voorspelbaar werk laat zich beheersen door plannen, procedures en projecten. Projecten waarin je stuurt op risico, tijd, budget en scope. Opgavegericht werk is inherent onvoorspelbaar en vraagt om een andere structuur en sturing.

De volgende zaken moeten worden ingericht:

• Hoe je een opdracht formuleert, en goed opdrachtgeverschap.
• Hoe je een opgaveteam vormt met de juiste mensen en voldoende tijd en budget.
• Hoe je stuurt op een opgaveteam (als je vooraf geen helder plan of eindresultaat hebt geformuleerd).
• Hoe je een opgaveteam evalueert als de nadruk niet enkel op presteren ligt, maar ook op leren.
• Hoe je een opgave ‘stopt’ als de maatschappelijke opgave nooit is ‘opgelost’.
• Hoe je de verbinding tussen opgaven houdt (in een opgaveportfolio).
• Het definiëren van de rollen bij opgavegericht werken (Opgavetrekker, opgavecoach, opgaveteamlid).
• Het opleiden en/of werven van mensen voor deze rollen.
• De samenwerking met het bestuur.
• De koppeling met de P&C cyclus.

Hiervoor moeten er werkafspraken, rollen en procedures worden ingericht. Ook moeten mensen worden opgeleid en worden geïnformeerd op deze andere manier van werken, zodat men opgavegericht werken niet beoordeeld op de manier waarop men projectmatig werken zou beoordelen.