Jakhalzen

Wat zijn Jakhalzen? Bij Geweldloze Communicatie is dit taal die verbinding verbreekt. Leer jakhalzen te herkennen én te vertalen naar verbindende taal.

De oefenavond van staat in het thema van “Jakhalzen”. Een Jakhals staat bij Geweldloze Communicatie symbool voor taal die de verbinding vaak verbreekt.

Voorbeelden van jakhalzerij, bijvoorbeeld als je te laat bij Geweldloze Communicatie komt:

Oordelen: “Het is echt niet OK om te laat te komen bij de oefenavond!”
Beleren: “Iedereen weet dat het belangrijk is om op tijd te komen!”
Commanderen: “Je moet gewoon op tijd komen!”
Moraliserend preken: “Als je een beetje fatsoen hebt, kom je gewoon op tijd!”
Adviseren of oplossen: “Misschien moet je de volgende keer wat eerder eten”
Intepreteren of analyseren: “Je hebt ook totaal geen respect voor Mark door zo te laat te komen”
Omkopen of belonen: “Als je op tijd komt, krijg je die lekkere thee”
Erbij neerleggen: “Ach, als je niet op tijd kunt komen, is het niet erg”
Beschamen: “Iedereen vind je een sukkel als je te laat komt en de avond verstoort”
Vergelijken: “De rest komt ook op tijd, waarom ben je te laat?”
Generaliseren: “Iedereen weet dat op tijd komen belangrijk is!”
Geen verantwoordelijkheid nemen: “Ik vind het niet prettig dat jij de avond verstoort”
Geen verantwoordelijkheid nemen: “Ik voel me gekwetst* dat jij te laat komt”
Geen verantwoordelijkheid nemen: “Ik ben teleurgesteld* doordat jij te laat komt”
Moeten in plaats van kiezen: “Je MOET op tijd komen”
"Ik voel dat jij…": "Als je te laat komt, voel ik dat jij geen respect voor mij hebt "

Ik heb gemerkt dat sommigen dit vertalen naar: “Ah, dus jakhalzen zijn slecht en die moet ik vermijden!”. Natuurlijk is “slecht” zelf een oordeel, en daarmee zit je al in jakhals land. Hoe denkt een giraffe hierover?

Een giraffe koestert de jakhals, want als je een jakhals wegstuurt, komt die vaak des te harder terug! Jakhalzen zijn vaak een directe verbinding naar wat er leeft in jezelf. Zodra je een jakhals betrapt, weet je dat er nu een kans is om iets uit te pluizen. Om in contact met jezelf te komen, om te leren wat je nodig hebt en hoe je je leven kan verrijken.

Natuurlijk kan een Giraffe het vervelend vinden dat de jakhals de verbinding verbreekt. Dat kan soms onzettend ongelukkig uitkomen en Jakhalzen kunnen hiermee een hoop schade toedoen. Maar in plaats van te denken: “Jakhalzen zijn slecht, waarom ben ik zo’n slecht persoon?” heeft de Giraffe zelf-empathie. Een giraffe gaat uit van een basis goedheid in zichzelf. Hij denkt: “Alles wat iemand ooit doet, is zijn best om zijn behoeftes te vervullen”. En soms heb je even niet de helderheid, vaardigheid, tijd of energie om alles heel giraffe uit te drukken. Daar kun je dan bij stilstaan om te leren en te rouwen.

Nog even over gekwetst, teleurgesteld en schuldig: Dat kunnen misschien echte gevoelens zijn, maar ze impliceren een verwachting van de ander, en dan kom je al snel uit op jakhalzerij.

Het gaat het mis zodra je maar één strategie kan bedenken (op tijd komen) om de onderliggende behoefte te vervullen (orde, structuur, flow). Daarmee maak je je afhankelijk van de ander, en neem je geen verantwoordelijkheid voor jezelf. Dat is een behoorlijk beknellende positie voor zowel jou als de ander. De ander al snel denken: “Ik ben de oorzaak van jouw slechte gevoel, en nu moet ik iets doen (wat ik misschien zelf niet wil of kan)”.

Er zijn twee typische jakhals-antwoorden die de verbinding verbreken:

Schuldig voelen: Ik ben een slecht persoon dat ik te laat kom! (Jakhals naar binnen)
Rebels worden: “Ja hallo, ik ben heus niet de enige die te laat is hoor!!!” (Jakhals naar buiten)

Een giraffe antwoord zou empathie geven en daarbij de nadruk leggen op eigen verantwoordelijkheid nemen. Dit kun je doen door de behoefte te achterhalen, en vervolgens te brainstormen hoe die behoefte vervuld kan worden. Zo haal je jezelf uit de vergelijking: “Ik ben teleurgesteld omdat jij te laat bent, kun je niet op tijd komen?” wordt vertaald naar: “Ik voel me onrustig als je later binnenkomt omdat ik behoefte heb aan orde en rust. Hoe kan ik meer orde en rust creeen?”. Je hebt nu een discusie gebaseert op behoeftes, in plaats van op strategieen.

Bijvoorbeeld:

Jakhals: “Ik voel me teleurgesteld dat jij te laat bent!” Giraffe: *“Vind je het vervelend dat ik te laat ben?” (empathie, eerst op zelfde niveau)* Jakhals: “Ja!” Giraffe: *“Is het omdat je daardoor onderbroken wordt, en je graag structuur en orde wil?” (empathie, raden naar behoefte)* Jakhals: “Ja, ik wil gewoon de avond goed begeleiden!” Giraffe: *“Dus je voelde je onrustig omdat je orde en rust nodig hebt om de avond goed te begeleiden?” (empathie, terugvertellen, raden naar gevoel)* Jahals: “Ja!” Giraffe: *“Wil je met mij nu even brainstormen hoe we je behoefte aan orde en rust kunnen vervullen?” (verplaats discussie naar behoeftes)*

Overigens kan in dit gesprek de Giraffe meteen luisteren. Maar soms voelt de Giraffe zich schuldig, als hij even gelooft dat hij echt degene is die iets vreselijks heeft gedaan. In zo’n geval kun je in stilte even jezelf empathie geven. Verbind met de behoefte om “het goed te doen” - ofwel de behoefte om te zorgen, de behoefte aan dat het goed gaat met de mensen om je heen (harmonie), of wat er ook bij jou leeft op dat moment.

Hopelijk tot morgenavond!